ترکیبات شیمیایی و مقایسه اثرات سمیت تنفسی و دورکنندگی سه گونه از نعناعیان علیه شپشه برنج، Sitophilus oryzae L. (Coleoptera: Curculionidae)

عنوان دوره: اولین کنگره بین المللی حشره شناسی ایران

موسی خانی؛ شهلا امینی؛ محمدابراهیم فرآشیانی

ترکیبات شیمیایی اسانس مریم گلی (Salvia officinalis)، اسطوخودوس (Lavandula angustifolia) و پونه‎آسای الموتی (Nepeta pogonosperma) و همچنین اثرات سمیت تدخینی و دورکنندگی اسانس‎ گیاهان مذکور علیه شپشه برنج (Sitophilus oryzae) مورد بررسی قرار گرفت. اندام‎های هوایی پس از خشک شدن بوسیله دستگاه کلونجر اسانس‎گیری شده و جهت شناسایی ترکیبات آنها از دستگاه گاز کروماتوگرافی با طیف سنج جرمی (GS-MS) استفاده شد. از 32 ترکیب شناسایی شده از اسانس مریم گلی توجون (thujone) سیس و ترانس با 29/37% ، کامفور (camphor) با 01/16% و 8،1-سینئول (1,8-cineole) با 03/12% بالاترین مقدار را شامل می‎شدند. از 46 ترکیب شناسایی شده از اسانس اسطوخودوس 8،1-سینئول با 03/41% ، کامفور با 04/14% و برنئول (borneol) با 41/13% بیشترین مقدار اسانس را دارا بودند. از 34 ترکیب شناسایی شده از پونه‎آسای الموتی 8،1-سینئول با 86/34% و نپتالاکتون (nepetalactone(4a,α,7-β,7-α) (15.89%)) با 89/15% بیشترین مقدار اسانس را تشکیل می‎دادند. اثرات دوز کشندگی اسانس‎های فوق روی حشرات بالغ 7-14 روزه شپشه برنج با افزایش غلظت از 71 تا 428 میکرو لیتر بر لیتر هوا و افزایش زمان تدخین از 24 ساعت به 72 ساعت افزایش نشان داد بطوریکه LC50 برای اسانسهای مریم گلی، اسطوخودوس و پونه‎آسای الموتی بترتیب 19/148 ، 72/156 و 49/150 میکرو لیتر بر لیتر هوا حاصل شد و پس از 72 ساعت از زمان تدخین 100% حشرات از بین رفتند. همچنین اسانسهای فوق بترتیب با 0/67% ، 5/61% و 5/86% اثر دورکنندگی نسبت به شپشه برنج نشان دادند. بنابراین با توجه به نتایج حاصل، با مطالعات بیشتر در آینده می‎توان از اسانس این گیاهان جهت کنترل آفات انباری استفاده کرد.

شپشه برنج؛ سمیت تدخینی؛ دورکنندگی؛ مریم گلی؛ اسطوخودوس؛ پونه‎آسای الموتی